Henndu poofeten, duule ɗe cooynoto-ɗen fof ngoni ko e weeyo
Wowlaandu | Firo | Teelal | Keewal | Innde | |
---|---|---|---|---|---|
Laawol | Cirfol walla diidol e leydi kolloondi to fayaa ( ummade e nokku fayde e nokku goɗɗo | Laawol ngol | Laabi ɗi | Laabi ɗi | |
Foobre | Tergal lekki tammbingal lekki kii fof. Tergal ngal ɗoo ɓuri heewde yaajde, ko kañum kadi takkotoo e leydi | Foobre nde | Pooɓe ɗe | Pooɓe ɗe | |
Fooyre | Geɗel lewñowel. Duɗal jayngol ina wiyee fooyre, ina seŋoo e ɓoggi kuɓɓam lewña tawa wulaani no feewi | Fooyre nde | Pooye ɗe | Pooye ɗe | |
Ngesa | Diŋiral jaajngal ɗo puɗi ndematee. Yer: ngesa waalo, mballa jeeri | Ngesa ba | Gese ɗe | Gese ɗe | |
Henndu | Bifol (heewndu doole walla alaa) weɗoondu kaakurteeje. Ƴiiwoonde ko henndu heewndu doole. | Henndu ndu | Keneeli ɗi | Keneeli ɗi | |
Dow | Maandel ko toowi | ||||
Kawle | Yonta gulɗo, so ilam dartiima. Dabbunde rewata e kawle | Kawle ɗe | Kawle ɗe | ||
Wiinnde | Nokku eggaaɗo. | Wiinnde nde | Bille ɗe | Bille ɗe | |
Puɗal | Ummogol naange. So ina immaa e jamma ina fayaa e ñalawma, so naange wonii e feeñde, oon tuma ko puɗal wiyetee. | Puɗal ngal | Puɗe ɗee | Puɗe ɗee | |
Kurummbaare | Mboɗeeri naange, taariindi mbuuɗu naange so enga muta. | Kurummbaare ndee | Kurummbaaje ɗee | Kurummbaaje ɗee | |
Gammbol | Joowre leydi juutnde toownde seeɗa nde nafoore mum woni falaade ilam haɗde ɗum naatde e koɗorɗe. Ina sooroo ilam gudde mbaɗee les mum mbele ndiyam jokka bolol mum, yimɓe, daabaaji e werlaaji ndewa dow mbaasa bookaade. | Gammbol Ngol | Gammbi Ɗi | Gammbi Ɗi | |
Dunndu | Nokku ɗo leɗɗe cukkuɗe | Dunndu Ndu | Dulli Ɗi | Dulli Ɗi | |
Ladde | Nokku ɗo yimɓe koɗaani no feewi. Ladde Alla e jeereende: nokku mo hoɗaaka, jeewɗo | Ladde Nde | Laddeeji Ɗi | Laddeeji Ɗi | |
Weendu | Nokku lesɗuɗo ɗo diƴƴe toɓo kawri, ta?a yaajaani haa nanndi e maayo, fonngo ngo ndari-ɗa fof, aɗa yiya pawle keddiiɗe ɗe. | Weendu Ndu | Beeli Ɗi | Beeli Ɗi | |
Caanngol | Maayel tokosel, caltuɗe maayo. | Caanngol Ngol | Caalli Ɗi | Caalli Ɗi | |
Fonngo | Keerol maayo toowngol. So a ummiima ɗoon aɗa fayi maayo, a jippotaako, a yanat e ndiyam. Sukaaɓe ina keewi diwde pawle, mbaɗa cowtiiji | Fonngo Ngo | Pawle Ɗe | Pawle Ɗe | |
Ɓakkere | Nokku loɗo. Jiiɓre leydi wayndi no hollalde nii kam e ndiyam iirtee haa modda haa waɗta ɗakkaade e juuɗe e koyɗe. | Ɓakkere Nde | Ɓakke Ɗe | Ɓakke Ɗe | |
Jabbere | Tuna nde waalo woni e aaweede. So ndunngu ɓennii haa ilam ruuɗtiima, leydi ndi sojjii, remooɓe ƴetta jinndaaɗi, luuɗe e aawdi mumen tiindoo gese, worɓe ina njabba, rewɓe ina luwa, ɓeya ngaawa, sukaaɓe ina mbekka. Oon tuma woni jabbere waalo. | Jabbere Nde | |||
Waalo | Nokkuuji ilooji so ndunngu arii | Ngo | |||
Njinndaangu | Kuwtorgal jabbirteengal. Leggal kofingal no salndu nii tawa bannge potnooɗo ñiɓaade e leydi oo ko ko ittaa, bannge gooto e keddiiɗi ɗi ɓura ɓuttiɗde e raɓɓiɗde seeɗa, jalo seŋee heen, bannge keddiiɗo o ɓura sewde e juutde seeɗa. Ko oon bannge ƴeerortee mbele ñiɓde jalo ngo e leydi, ngam heɓde leydi kecciri ndi. Caggal ɗum noon luwoowo ara, gaawoowo rewa heen, bekkoowo udda gorwoccol ngol. | Njinndaangu Ngu | Jinndaaɗi Ɗi | Jinndaaɗi Ɗi | |
Luwgal | Unugal ngal bannge gooto settaa haa seeɓi. So jom luwgal luwii ko mbele gabbe gaaweteeɗe ɗe ɓura yettaade kecciri. Luwoowo ina heewi rewde e jabboowo. | Luwgal Ngal | Luwɗe Ɗe | Luwɗe Ɗe | |
Remde | Hiifde ngesa ngam ɗooforde kuɗooli ɗi ngaawaaka ɗi. | ||||
Jalo | Kuwtorgal demirteengal | Jalo Ngo | Jale Ɗe | Jale Ɗe | |
Hiwde | Riwde colli, mbele haɗde ɗumen ñaayde ngesa | ||||
Henirde | Henirde: ko damel tokosel bañɗateengel e suudu walla huɓeer ngudditaa ngam henndu naata. {fenetre} | Henirde nde | kenirɗe Ɗe | kenirɗe Ɗe | |
Wempeƴere | Annama ɓooldu ndiyam ummoo hakkunde maayo ina ara duƴƴo e fonngo walla sarkitoo e pokopokolamm | Wempeƴere Nde | Bempeƴƴe Ɗe | Bempeƴƴe Ɗe | |
Tufnde | Nokku e maayo ɗo telletee yareede, ƴoogeede, lawƴeede walla kadi ɓufteede. | Tufnde Nde | Tufɗe Ɗe | Tufɗe Ɗe | |
Ñallude | Wonde e nokku heddoo ɗoon subaka oo haa gasa. | ||||
Leydi | Haayre mawnde wanngotoonde ina taaroo naange. Hoɗorde kala ko woodi e aduna oo, ko e dow leydi kuɓeeje ndarii, leɗɗe puɗi. Kala ko yani, ɗo ɓuri lesɗude ɗo ɗum saamata ko e leydi. Ina wiyee lesdi | Leydi Ndi | Leyɗe (leyɗeele) Ɗe | Leyɗe (leyɗeele) Ɗe | |
Oolel | Huunde reftoonde e gulaali. Won e nder nokkuuji ko wayi no daande maayo deeƴngo, suudu yaajndu ndu heewaani kaake walla yimɓe, so neɗɗo wullii, ooleel retoto ko haalaa ko no haaliraa ni. | Oolel Ngel | Oolon Kon | Oolon Kon | |
Duleendu | Duleendu Henndu | Duleeɗi Duleeɗi | Duleeɗi Duleeɗi | ||
Waande | Joowre leydi mahiinde, ɗo mettelli wallañuuƴi mbaɗi hoɗorde mumen. | Waande Nde | Baaɗe Ɗe | Baaɗe Ɗe | |
Joowre | Dental geɗe pawondirɗe e nokku. Leydi, njaareendi, gawri, ceenal e ko nanndi heen so yuppaama e werto fotngo tawa saraaka saakaaka, waɗat jowre. | Joowre Nde | Joowe Ɗe | Joowe Ɗe | |
Seeɗde | Seeɗde: Seekaa ko e ceeɗu: ko tuma mo folɓe ngeggata caggal ndggu njaha nokku goɗɗo, | Ceeɗu ngu | ceeɗi Ɗi | ceeɗi Ɗi | |
Mbewam | Hettere nde nguur-ɗen nder mum, heen henndu e duule ngoni, heen henndu ndu poofeten enen e kulle keddiiɗe ɗe e puɗi fof. Gila ɗoo ɗo ngon-ɗen e takko leydi haa dow ko ina abboo e 85-100 km,tooweendi ɗo wuurotoo ɗoo ko e ɗum abbotoo. | Mbewam Ɗam | Bewe Ɗe | Bewe Ɗe | |
Bifal | Dumunna e nder hitaande,. Nde henndu nanndundu jokkondiri ko ina wona lebbi tati. Yeru: dabbunde ko sahaa jaangol, ceeɗu sahaa nde seeɗtee. Bife nay ɗee ngoni, e deggondiral: ceeɗu, ndunngu, kawle e dabbunde. | Bifal Ngal | Bife Ɗe | Bife Ɗe | |
Funndu | Ruulde leydi. So henndu wifii e nduufri walla ceenal, fuundu waɗat. So karawal fiɗtaama, funndu ummoto. | Funndu Ndu | Punndi | Punndi | |
Ruggo | Konu pamaru. | Ruggo Ngo | |||
Jeŋjeŋre | Ƴiiwoonde arnde tawa jamma jenngii. | Jeŋjeŋre Nde | Jeŋjeŋe Ɗe | Jeŋjeŋe Ɗe | |
Jafjafre | Ƴiiwoonde arnde subaka law. | Jafjafre Nde | Jafjafe Ɗe | Jafjafe Ɗe | |
Laawguure | Ƴiiwoonde arnde kikiiɗa kiirɗo, caggal takkosaan; ɗo oornooɗi njoftata. | Laawguure Nde | Laawguuje Ɗe | Laawguuje Ɗe | |
Oksiseen | Bannge e henndu ndu kala ko wuuri e leydi foofata. Annduɓe Kemitiwal maantortoo ɗum ko O2 | Oksiseen o | |||
Maayo | Caanngol mawngol, cooringol leyɗeele, ngol heewaani ŋakkude ndiyam. Ɓurɗe juutde ɗe e Afrik ko Nil, Konngo, Nigeer, Senegal, Zammbeez,.. | Maayo Ngo | Maaje ɗe | Maaje ɗe |