Geɗe gollorɗe
Wowlaandu | Firo | Teelal | Keewal | Innde | |
---|---|---|---|---|---|
Werlaa | Oto walla kadi mobel. Kuwtorgal lomtotoongal daabaa, jolnoowal yimɓe walla gollorɗe goɗɗe, mbele ɓosnude ɗum en ko yaawi tawa eɓe ɓuri heewde. | Werlaa ka | Werlaaji ɗi | Werlaaji ɗi | |
Wowru | Kuwtorgal looweteengal gawri mbele sokkude | Wowru ndu | Boɓi ɗi | Boɓi ɗi | |
Gaccungol | Saakiri kuwtorteeɗo mbele rimndude geɗe (ñaayko, huɗo, gawƴe...) e daabaa. | Gaccungol ngol | Gacculi ɗii | Gacculi ɗii | |
Jayngol | Tufnde nguleeki, haa waɗi lewlewndu. | Jayngol ngol | Jayli ɗi | Jayli ɗi | |
Baafal | Alluwal gaɗeteengal e damal ngam uddude | Baafal ngal | Baafe ɗe | Baafe ɗe | |
Hullaade | Taartin'de lowre galle, waɗirde ɗum tata, walla tugaaje cukkiniree kooce. | ||||
Sala | Leɗɗe cañaaɗe darnaaɗe e dow caaɗngol gila fonngo wooto haa woɗngo, ngam waawde taccude caaɗngol tawa juwaani, jolaani e laana, tawa neɗɗo oo yahri ko koyɗe mum. | Sala oo | Salaaji ɗii | Salaaji ɗii | |
Galle | Hoɗorde | Galle oo | Galleeji ɗii | Galleeji ɗii | |
Leeso | Weerto jooɗeteengo | Leeso ngoo | Leece ɗee | Leece ɗee | |
Cinndel | Bakanel noddirgel | Cinndel Ngel | Cinndon Kon | Cinndon Kon | |
Mbajju | Tekkere tekkunde suddorteende so neɗɗo jaangaama. | Mbajju oo | Mbajjuuji ɗii | Mbajjuuji ɗii | |
Tele | Alluwal kollowal naɓakaaji | Tele oo | Teleeji ɗii | Teleeji ɗii | |
Gatal | Ndaɗɗudi. Ko weertetee e leydi, jooɗee e dow mum. Yeru: daago, | Gatal Ngal | Gate ɗee | Gate ɗee | |
Wakannde | Nokkuyel kippotoongel, ɗo aadee heewi mooftude, comci mum walla keɗe goɗɗe, tawa ina waawi yahdude heen so welaama. | wakannde ndee | Bakane ɗee | Bakane ɗee | |
Jooɗorde | Kuwtorgal jooɗeteengal | Jooɗorde ndee | Jooɗorɗe ɗee | Jooɗorɗe ɗee | |
Mbiifu | Kuwtorgal ceŋeteengal e werlaa mbele werlaa oo ina rega e dow laawol. Ina addana ɗum weeɓde dirtinde. | Mbiifu nguu | Biifi ɗii | Biifi ɗii | |
Ɓataake | Leeteer, talkuru. Ɗerewol binndangol haala soomaa e ɗerwol gonngol, neldangol walla payngol e neldeede | Ɓataake O | Ɓatakeeji Ɗi | Ɓatakeeji Ɗi | |
Ƴaaraade | Seerndude gawri e saaño, tawa huwtortoo ko henndu. Gawri wondundi e saaño ndi waɗee e lahal, lahal ngal suutee haa toowa, wona e yuppireede seese e lahal keddingal e lmeydi ngal. Henndu wona e weɗde saaño ko, sabu ɗum hoyde, gabbe gawri ɗee nde tawnoo eɗe teddi ɗe ngona e jooraade e lahal les ngal | ||||
Lefol | Werto juutngo no feewi, tawa yaajaani, wona leydi mum walla tekkere mum | Lefol Ngol | Leppi Ɗi | Leppi Ɗi | |
Huɓeere | Mahateeri wonndi bannge mum, mbaɗndi cuuɗi, ndi nder mum waawi hoɗeede | Huɓeere Nde | Kuɓeeje Ɗe | Kuɓeeje Ɗe | |
Lottundu | Ɓoggol juutngol cowangol, tawa ɗo sowre ɗoo ina yaaji seeɗa haa haayre waawa soomaade heen. So haayre nde soomaama ɗo sowre ɗo, ceɓe ɗiɗi njaggee ɓoggol ngol fof wona e yiileede ngam werlaade haayre haa ɓura woɗɗoyde e ɗo junngo ɓolo waawnoo haaɗnude. | Lottundu Ndu | Lottuɗi Ɗi | Lottuɗi Ɗi | |
Karba | Kuwtorgal kiwreteengal. Ɓoggol juutngol seeɗa ngol ceɓal jaagetee yiilee, ceɓal goɗngal ngal tawa ina ɓuri seeɓde. So yiilaama laabi ɗiɗi, tati, saƴƴee waya no fiyannde fellaa nii, colli ñaayatnooɗi ngesa kula ndiwa | Karba O | Karbaaji Ɗi | Karbaaji Ɗi | |
Kalangal | Kuwtorgal ngal sukaaɓe pijirtunoo ngam jaggude pooli. Waɗat mbeɗu huuraangu tekkere fooɗtaande, leggel tokosel ɗisee heen ngam loŋde heen cettal ngal ceeɓeendi mum haɓɓaa gaarawol baɗangol worsundu. Cettal ngal ina loggaa e dalli baawɗo ɗum fettinde. So foondu reppii haa ŋabbii e dow mbeɗu hee sabu yiɗde sikaade ngabbon carakon ɗoon kon, tinataa loŋta cettal ngal, ngal fetta, worsundu ndu worsoo e daande foondu nduu. Wiyee foondu rullinaama. | Kalangal Ngal | Kalaaɗe Ɗe | Kalaaɗe Ɗe | |
Wilde | Kuwtorgal jaggirteengal colli. Pillipeeje cañetee e beɗel, leeɓi ɗi borsi mumen ngudditii ndarnee heen. Mbeɗu ngu ubbee, borsi ɗii ndaroo, gabbe gawri caree e dow lbeɗu ngu. No colli cikortoo nii, ndoŋka teskaade borsi ɗii haa nde wooturu arti e daande sonndu fof, fuɗɗoo fitaade, keddiiɗi ɗii ndiwa. Ngel colel rullinaama. | Wilde Nde | Bile Ɗe | Bile Ɗe | |
Mbakku | Kuwtorgal berlirteengal kaaƴe. Ko salndu haɓɓetee dalliiji, ɗiin ne ndenndinee, ko soomata haayre nde ko waɗee ɗoon. So a fooɗii haayre nde e soomre mum a fooɗirii junngo wooto, junngo heddiingo ngo jagga salndu ndu, so a woppii haayre nde rewata ko hakkunde calɗi ɗii. Dalliiji liirtiiɗi ɗii ndokkata haayre nde doole | Mbakku O | Mbakkuuji Ɗi | Mbakkuuji Ɗi | |
Mbaggu | Foobre settaande haa wawtii, heen bannge huuree nguru liirtaangu haa so cawel fiyaama heen yaltina welngo. So waawɓe honncude njaggii mbaggu ina konnga tan naalaŋkooɓe teyataa ko ngamata. | Mbaggu Ngu | Bawɗi Ɗi | Bawɗi Ɗi | |
Baltirgal | Ɗo ndiyam waltirta. Ɗo ndiyam ndeeliɗam rewata haa yuppoyoo nannge goɗɗo. | Baltirgal Ngal | Baltirɗe Ɗe | Baltirɗe Ɗe | |
Gafakke | Saawdu gawri loggeteendu e hoore puccu ngam ñamminde. | Gafakke O | Gafakkeeji Ɗi | Gafakkeeji Ɗi | |
Wannde | Jamngel kofingel ceeɓngel, kaɓɓeteengel e ceɓal caftol ngam jaggude liɗɗi. | Wannde Nde | Bane Ɗe | Bane Ɗe | |
Laana | Kuwtorgal juutngal baa?ngal jolnude yimɓe, kulle walla kaake nawa, ina reega, haya walla kadi diwa | Laana Ka | Laaɗe Ɗe | Laaɗe Ɗe | |
Ñawndugol | Safaara. Cellingol. Baɗgol haa ñawu egga, maaya, cellal lomtoo. | Ñawndugol Ngol | Ñawnduli Ɗi. | Ñawnduli Ɗi. | |
Feggere | Feggere: ko njamndi gal walla kaŋŋe, Baylo haynta, tafa hofa haa yooɗa, waɗatee ko e feɗeendu. | Feggere Nde | Pegge Ɗe | Pegge Ɗe | |
Barme | Kuwtorgal defirteengal. | Barme O | Barmeeji Ɗi | Barmeeji Ɗi | |
Mbaggu | Kuwtorgal konngeteengal yaltina hito welngo. Ngal wayata ko no wowru ni tawi ina huuraanguru liirtaangu banngeeji ɗi fot. So lekkon konngaama e nguru liirtaangu ngu hito ngo yalta. So haralleeɓe mum ina piha bawɗi naalaŋkooɓe ngona e yimde e amde. | Mbaggu Ngu | Bawɗi Ɗi | Bawɗi Ɗi | |
Lahal | Nokku ɗo ñaamde nokketee so ittaama e barme. Ndeen ko lahe leɗɗe walla kore, jooni ko leɗɗe ɓaleeje en, koymet en, ekn.. | Lahal Ngal | Lehe Ɗe | Lehe Ɗe | |
Horde | Kuwtorgal ñeɗirteengal. Ndeen ko ɓiɓɓe deeneeri bayɗi no paali nii tawa ina waɗi wuddu juutndu, so ɗe njoorii, ɗe peecee e hakkunde, kaaɗdi ndi ɗuggitee, heefee, wonii kore ɗiɗi ndañaama. Kore keewi ñeɗireede kosam walla tufam. | Horde Nde | Kore Ɗe | Kore Ɗe | |
Ñorgo | Kuwtorgal kaatane ɓeppal ngal taartaaro mum hooynaa mbele ko waɗetee heen noo waasa rufde. | Ñorgo Ngo | Ñor...... Ɗe | Ñor...... Ɗe | |
Loonde | Faandu mawndu mahiraandu ɓakke cumaaɗe ɗo ndiyam njareteeɗam mooftetee. | Loonde Nde | Looɗe Ɗe | Looɗe Ɗe | |
Tengaade | Laafa cañiraaka no ñorgo ni, mbele haɗde naange fiyde e hoore | Tengaade Nde | Tengaaɗe Ɗe | Tengaaɗe Ɗe | |
Burugal | Leggal portingal ngal calkon ɗiɗon paalaa e ceɓal ɓurngal ɓuttiɗde ngal. Oon bannge e gallaaɗi mum so lommbaama e e kosam wonii e yiileede, yiilireede newe juuɗe ɗiɗi ɗee fof, ɗum wonata.e wurwude kosam renndina ɗum haa ɗaata. | Burugal Ngal | Buruɗe Ɗe | Buruɗe Ɗe | |
Kuundal | Ñeɗugal pewnirangal leggal | Kuundal Ngal | Kuunde Ɗe | Kuunde Ɗe | |
Yulnde | Lahal ngal ɓeppiɗaani les julangal gudde cerwuɗe, kuwtorteengal dow barme so defoowo yiɗii suurtinde | Yulnde Nde | Julɗe Ɗe | Julɗe Ɗe | |
Laɓi | Paaka, njamndi mbelnaandi haa waawi.ɗeeɗde, taƴde walla kadi seekde | Laɓi Ki | Laɓe Ɗe | Laɓe Ɗe | |
Kaatane | Nokku ɗo defetee, woni cuurel mum fof walla duɗal ɗo barme fawotoo ɗoo tan | Kaatane Ɗe | Kaatane Ɗe | ||
Takkorgol | Tekkere jiiɓre conndi ñooketeende hakkunde barme e yulnde mbele haɗde cuurki ki yahde, ko suurtintee ko leela suurtude. | Takkorgol Ngol | Takkorɗe Ɗe | Takkorɗe Ɗe | |
Docotal | Leggal puɗɗingal huɓɓude, roytaani. | Docotal Ngal | Docotte Ɗe | Docotte Ɗe | |
Fecitere | Leɗɗe daɓɓe peecaaɗe ngam huɓɓude ɗe. | Fecitere Nde | Pecitte Ɗe | Pecitte Ɗe | |
Jammbere | Kuwtorgal coppirteengal leɗɗe. Lawɓe keewi huwtoraade ngal. Ko ɓooldu raɓɓuru, tiiɗndu ndu hoore murlere, njamndi tiŋkiɗndi mbelndi ina seŋaa e hoore nde mbele so neɗɗo ƴeeriima fiyii ndi e leggal, ndi yiɗa feecde leggal ngal. | Jammbere Nde | Jammbe Ɗe | Jammbe Ɗe | |
Tugawal | Pecitte juutɗe seeɗa, heewi huwtoreede so joomum ina yiɗi feewnude galle. Ɗe keewi ko ñiɓeede e taartaaro galle walla ngesa, kooce walla baaboruuje kunndee heen | Tugawal Ngal | Tugaaje Ɗe | Tugaaje Ɗe | |
Koocal | Catal lekki baɗngal giye | Koocal Ngal | Kooce Ɗe | Kooce Ɗe | |
Wooroŋŋe | Bannge e jalo jaggeteeɗo o, oon bannge heewi wonde leggal. | Wooroŋŋe O | Wooroŋŋeeji Ɗi | Wooroŋŋeeji Ɗi | |
Unugal | Leggal ngal ceɓe mum ɗiɗi fof ɓuttiɗi murliɗi, unugal fiyetee e nder wowru waɗndu gawri mbele sottude walla unde haa ɗigga. | Unugal Ngal | Unuɗe Ɗe | Unuɗe Ɗe | |
Tame | Lahal ngal jooɗorde mum waɗiraa ko wayi no saakiri njamndi ni. Tame waɗete conndi seɗiree: 1 - tame mo nguddon cewkon kon ko tame ɗaatɗo 2 - tame mo nguddon ndewkon heen kon ko tame jooroodu 3 - tame mo gudde jaajɗe oo ko tame giriyaas. | Tame O | Tameeji Ɗi | Tameeji Ɗi | |
Seɗde | Seerndude gabbe ɓutte e cewɗe tawa huwtorii ko tame. | ||||
Baraade | Catalel tokosel baɗirteengel ataaye | Baraade Ngal | Baraduuji Ɗi | Baraduuji Ɗi | |
Kaas | Nokuyon tokoson ɗo siwetee ataaye, nbahdowon e baraade. | Kaas O | Kaasuuji Ɗi | Kaasuuji Ɗi | |
Fuurno | Nokku baɗɗo mbeɗu ɗo ƴulɓe jayngol mbaɗetee ko wulnirtee koo fawee heen. Mbeɗu ngu ina fawii e dow jooɗorde, hakkunde mbeɗu ngu e jooɗorde nde, ɗoon henndu naatirta wuurtee arda ƴulɓe ɗe les, wutta ɗe, boyna ɗe. | Fuurno O | Fuurnooji Ɗi | Fuurnooji Ɗi | |
Firde | Firde: ko lekɗe cewɗe koftee fiilee heen baaji haa tiiɗa,waɗetee ko tiba dow hedde jubudu too ,ko kañum taarto too tigilde nde,ko e firde nde baaji juri ɗii kaɓɓetee ɗi telloo les, | Firde nde | Pille ɗe | Pille ɗe | |
Mbolu | MBOLU :Ko Lekɗe cewɗe sañatee sañiree baaji ,Wayata kono tibayel nih ,Waɗatee heen ko gertooɗe walla pooli ,so aɗa egga aɗa waawi naworde tawa gertooɗe ɗe ina nder ,hay so waalii lakde jonngooji keɓataa ɗum, | Mbolo Mbolowaal | Mbolooji Mbolooje | Mbolooji Mbolooje | |
Wafdu | Wafdu:ko njmndi kofiindi ina waɗi ñiiƴe ceeɓɗe belɗe,ina hesiree huɗo,ina soñiree butaali walla cammeeje, | Wafdu Wafdu | Bafɗi Bafɗe | Bafɗi Bafɗe | |
Horde | Dennde yoornde nde kaaɗdi mum ittaa, sehaa haa waawa huwtoreede no ñeɗude nii walla bool nii. | Horde Nde | Kore Ɗee | Kore Ɗee | |
Wilde | |||||
Ƴelde | Feccere teewu walla lekɗe Ekn, Waɗde saamuuji. | ƴelde Nde | ƴele Ɗe | ƴele Ɗe | |
Bagi | Dental ɓinɗe to bannge ɓanndu Nguru wayata ko dental ɓinɗe, ina waawi nanngireede no dental ɓinɗe nii. Tekkere yaajnde waawngo waɗteede no leppi. So comcol kesol ina ñootee, heewi taƴeede ko e bagi | Bagi O | Bagiiji Ɗi | Bagiiji Ɗi | |
Ɗerewol | Werto hoyngo sewngo ɗo winndooɗe keewi waɗde binndi mumen. Kaayit. Deftere ko dental ɗereeji. | Ɗerewol ngol | Ɗereeji Ɗi | Ɗereeji Ɗi | |
Dognoowo | Jiiltoowo, ɗowoowo werlaa, abiyoŋ, laana ndiwoowa, laana leydi..... Keedɗo yeeso ina haylita, jagguɗo e ŋaaŋol oo. Kaŋko waawi rewnude laana makko laawol. | Dognoowo O | Dognooɓe Ɓe | Dognooɓe Ɓe | |
ƴulmere | Leggal cumngal tawi rooytaani | ƴulmere nde | ƴulɓe ɗe | ƴulɓe ɗe | |
Sumalle | Nguru mbeewa walla mbaalu, mbaɗtaangu no saawdu nii, ina nawiree ndeelam | Sumalle o | Sumalleeji ɗi | Sumalleeji ɗi | |
Daago | Leeso sañiraango baramlefi huɗo, haa waawi werteede mbele yimɓe ina njooɗoo walla leloo heen | Daago Ngo | Daagooje ɗe | Daagooje ɗe | |
Comcol | Tekkere huuroore ɓanndu | Comcol ngol | Comci ɗi | Comci ɗi | |
Jawo | Ko loggetee e junngo sabu ɗum yooɗde | Jawo ngo | Jawe ɗe | Jawe ɗe | |
Hootonnde | Ko loggetee e nofuru sabu ɗum yooɗde | Hootonnde nde | Kootone ɗe | Kootone ɗe | |
Kaŋŋe | Njamndi oolndi, njooɗndi, ina huwtoree so neɗɗo yiɗii yooɗnaade | Kaŋŋe O | Kaŋŋeeji ɗi | Kaŋŋeeji ɗi | |
Kiri | Jammoore njamndi mboɗeeri, ina huwtoree e masiŋaaji no feewi sabu mum ɗaccude nguleeki e 'elektirisitee' ɓennude | ||||
Koymet | Jammoore njamndi ndaneeri, koyndi. Endi huwtortenoo no feewi ngam feenude barmeeji | ||||
Bedek | Njamndi ndaneeri seeɗa, njaawndi taayde. Endi huwtoree ngam ɗakkondirde jamɗe | Bedek O | |||
Cawgu | Nguru | Cawgu ngu | Cawɗi ɗi | Cawɗi ɗi | |
Lahal | Horde mawnde, leggal cehangal haa nanndi e horde mawnde | Lahal ngal | Lahe ɗe | Lahe ɗe | |
Wowru | Kuwtorgal ɗo gawri waɗetee so ina unee | Wowru ndu | Boɓi ɗi | Boɓi ɗi | |
Woyndu | Ngaska luggiɗka mbaɗooka ndiyam ɗo yimɓe ngarata ƴoogde. Ɓunndu luggiɗndu. | Woyndu ndu | Boyli ɗi | Boyli ɗi | |
Baagal | Nokku tellinteeɗo nder woyndu, ƴooga ndiyam, sefee ƴeeŋtinee mbele ndiyam ɗam huwtoree | Baagal ngal | baage ɗe | baage ɗe | |
Dahaa | Ndeelam peewnaɗam ina winndiree, heewi ko ɓawlude. Kuɗol suwete heen, winndiree e alluwal | Dahaa o | Dahaaji ɗi | Dahaaji ɗi | |
Fetel | Kuwtorgal daddoowo, pettowal yaltina kural. So kural yanii e ko raddetee ko, barmina walla wara ɗum | Fetel Ngel | Petelaaji Ɗi | Petelaaji Ɗi | |
Mbasu | Sasa, saawdu | Mbasu ngu | Basi ɗi | Basi ɗi | |
Ɓoggol | Karlol juutngol cewngol kuwtorteengol so neɗɗo ina yiɗi haɓɓude, tirde, sinndude, ekn | Ɓoggol ngol | Ɓoggi ɗi | Ɓoggi ɗi |