aafannde :
Gollal aafde baɗangal ngal, so waɗtotono gane, heen annde wootere woni aafannde
aafooɓe :
Ɓeen wonɓe e aafde ɓee.
aafɓe :
Ɓeen waɗɓe gollal aafde haa ngayni ɓee.
Aaludere :
Abbere tiiɗnde heewnde wonde e ñamri, kaaɗdi fawoo heen, nguru ara huura fof.
Yeru: aaludere yaaɓre, aaludere murtoonde
Kala ko nanndi e ɗum hay so wonaa ñamri ina wiyee aaludere. Yeru: Aaludere yiitere ko ko nanndi e foɗɗere woni e hakkunde yitere
aamɓe : Ɓeen waɗɓe gollal aamdehaa ngayni ɓee.
aawannde : Gollal aawde baɗangal ngal, so waɗtotono gane, heen annde wootere woni aawannde
aawooɓe : Ɓeen wonɓe e aawde ɓee.
aawɓe : Ɓeen waɗɓe gollal aawdehaa ngayni ɓee.
Aaɓnde :
Ñalawma mo leƴƴi keewɗi nanondiri yo won ñande fuɗɗorde golle. Mawbaare rewi heen, Dewo hoore biir adiitii ɗum.
Ñalɗi jeeɗiɗi timmata yontere
Abbere :
Geɗel e wutaandu, unee ɗiggaani wonta ceŋle, ɗigga wonta conndi. Aawee fuɗa gawƴal walla lekki.
Français: Graine
accooɓe : Ɓeen wonɓe e accude ɓee.
accuɓe : Ɓeen waɗɓe gollal accudehaa ngayni ɓee.
addooɓe :
Ɓeen wonɓe e addude ɓee.
adduɓe :
Ɓeen waɗɓe gollal addude haa ngayni ɓee.
Afo :
Afo: ko neɗɗo, woni ɓiɗɗo mo jiɗnaaɓe mum ngadii dañde, ( dikkaade)
Français: Aîné
Aga :
Gaynaako baali
Français: Berger de moutons
ahooɓe : Ɓeen wonɓe e ahde ɓee.
ahɓe : Ɓeen waɗɓe gollal ahdehaa ngayni ɓee.
Aljanna :
Aljanna : ko nguurndam mblɗam , Gellaay wi'i aljanna welii nanooɓe yahnooɓe ngartaani,
Allaadu :
Geɗe tekkuɗe puɗooje e koye kulle. Heewi fuɗde ko sara noppi ɗii, Kulle ɗe ina kuwtoroo ɗum so ina kaɓa
Alluwal :
Ŋaro janngirteengo. Mbeɗu yaajngu ngu almuudo jogotoo, winnda heen binndanɗe mum. E ngal ɓaggee e ɓalal almudɓe kuccita heen. Almuudo ina jogoo ngal e juuuɗe mum.
Arabe: لوحة
Espagnol: tablero
Wolof: Allouwe
Anglais: Board
Almaami :
Gardiiɗo Senngo juulooɓe
amooɓe : Ɓeen wonɓe e amde ɓee.
amɓe : Ɓeen waɗɓe gollal amdehaa ngayni ɓee.
Annde :
Lehel peewniraagel ɓakke hono no loonde feewnirtee nii, tawa nafoore mum ko waɗde heen cuuraay
annduɓe :
Ɓeen waɗɓe gollal anndude haa ngayni ɓee.
arooɓe :
Ɓeen wonɓe e arde ɓee.
arɓe :
Ɓeen waɗɓe gollal arde haa ngayni ɓee.
asooɓe : Ɓeen wonɓe e asde ɓee.
asɓe :
Ɓeen waɗɓe gollal asde haa ngayni ɓee.
Awo :
Jiilogol ko woni nder ndiyam
aynooɓe :
Ɓeen wonɓe e aynude ɓee.
aynuɓe :
Ɓeen waɗɓe gollal aynude haa ngayni ɓee.
Aɗɗere :
Ɓoodde kuudi
Baaba :
Gorko jom ɓiɗɗo walla ɓiɓɓe
Français: Papa
Baafal :
Alluwal baɗeteengal e damal ngam uddude
Français: Porte
Anglais: Door
Baagal :
Nokku tellinteeɗo nder woyndu, ƴooga ndiyam, sefee ƴeeŋtinee mbele ndiyam ɗam huwtoree
Baajol :
Won e barooɗe laadooje
Baalboruwal :
Puɗol ngol keltine mum keewi waɗireede coccorɗe.
fotaani e lekki toowki, kono kadi ɓuri deenerol toowde. Saltat no boru nii. ina nanndi e boru no feewi.
baccirgal : Kuwtorgal gollal baccude
baccirɗe : Kuwtorde gollal baccude
baccoowo :
Oon gonɗo e baccude oo.
baccooɓe : Ɓeen wonɓe e baccude ɓee.
baccugol : Mbaydi gollal baccude ndi.
baccuɓe : Ɓeen waɗɓe gollal baccudehaa ngayni ɓee.
baccuɗo : Oon baɗɗo gollal baccude haa gayni oo.
Bagi :
Dental ɓinɗe to bannge ɓanndu
Nguru wayata ko dental ɓinɗe, ina waawi nanngireede no dental ɓinɗe nii.
Tekkere yaajnde waawngo waɗteede no leppi. So comcol kesol ina ñootee, heewi taƴeede ko e bagi
Balamaaje :
Deenerol nanndungol e ñippe. Ko ngol posone wonande jawdi
Baltirgal :
Ɗo ndiyam waltirta. Ɗo ndiyam ndeeliɗam rewata haa yuppoyoo nannge goɗɗo.
Français: Goutiere
Baraade :
Catalel tokosel baɗirteengel ataaye
Baramlefol :
Werto saltoongo e gawƴal walla lekki. So catal walle gawƴal fertaama wontata tan ko leggal ɗaatngal
Barme :
Kuwtorgal defirteengal.
Wolof: Cin / Tchine
Français: Marmite
Batayse :
Sewsewo baɗdeteeɗo e ndefu, puɗol ngol goobu mum abbotoo e folmaat pooynuɗo. Abbotoo ko e paraas kono ɓuri hoyde.
Bawwaami :
Lekki njaajki baramlefi, ki toowataa no feewi. Baramlefi ɗi mbayata ko no kelooji nii. So ki helaama, soppaama walla kadi siraama ko ko nanndi e kosam yaltata heen
Baɗal :
Gollal. Gollal kollowal ko woni e waɗeede, ko waɗaa walla ko fayi waɗeede.
Konngol ngol alaa baɗal heewaani faamnaade.
Baɗo :
Neɗɗo, kullel walla huunde waɗnde ko waɗaa, waɗano walla ko fayi waɗeede ko.
Bedek :
Njamndi ndaneeri seeɗa, njaawndi taayde. Endi huwtoree ngam ɗakkondirde jamɗe
Bedol :
Saawdu ɓiɗɗo nder reedu ndammiri. So ɓinngel ngel yaltii ko kañum rewata heen
bewɓe :
Ɓeen waɗɓe gollal bewdehaa ngayni ɓee.
bewɗo :
Oon baɗɗo gollal bewde haa gayni oo.
Bifal :
Dumunna e nder hitaande,. Nde henndu nanndundu jokkondiri ko ina wona lebbi tati. Yeru: dabbunde ko sahaa jaangol, ceeɗu sahaa nde seeɗtee.Bife nay ɗee ngoni, e deggondiral: ceeɗu, ndunngu, kawle e dabbunde.
Boy :
Rawaandu ladde
boygol :
Mbaydi gollal boyde ndi.
boyoowo : Oon gonɗo e boyde oo.
boyooɓe : Ɓeen wonɓe e boyde ɓee.
boyɓe : Ɓeen waɗɓe gollal boydehaa ngayni ɓee.
boyɗo : Oon baɗɗo gollal boyde haa gayni oo.
Buhal :
Bannge e koyngal hakkunde rotere e hofru
Wolof: Pooƴ
Français: Cuisse
Anglais: Thigh
Bunaa :
Liɗɗi joorɗi
Burugal :
Leggal portingal ngal calkon ɗiɗon paalaa e ceɓal ɓurngal ɓuttiɗde ngal. Oon bannge e gallaaɗi mum so lommbaama e e kosam wonii e yiileede, yiilireede newe juuɗe ɗiɗi ɗee fof, ɗum wonata.e wurwude kosam renndina ɗum haa ɗaata.
Buudere :
Dennde nde kaaɗdi mboɗeeri tawi wonaa dennde kaali.
buujannde : Gollal buujde baɗangal ngal, so waɗtotono gane, heen annde wootere woni buujannde
buujanɗe : Keewal buujannde
buujoowo : Oon gonɗo e buujde oo.
buujooɓe : Ɓeen wonɓe e buujde ɓee.
buujɓe : Ɓeen waɗɓe gollal buujdehaa ngayni ɓee.
buujɗo : Oon baɗɗo gollal buujde haa gayni oo.
Caanngol :
Maayel tokosel, caltuɗe maayo.
Français: Bras de fleuve
Anglais: A small river
caggal : Gollal saggude ngal.
cagganɗe : Keewal saggannde
cagge : Keewal caggal
caggoowo : Oon gonɗo e saggude oo.
cagguɗo : Oon baɗɗo gollal saggude haa gayni oo.
Cawgu :
Nguru
ceekanɗe : Keewal seekannde
ceekirgal : Kuwtorgal ceekoowo
ceekirɗe : Kuwtorde seekooɓe
ceekoowo : Oon gonɗo e seekde oo.
ceekɗo : Oon baɗɗo gollal seekde haa gayni oo.
Cekkiri :
Cekkiri ko ndoondi kawƴe
cekoowo : Oon gonɗo e sekde oo.
cekɗo : Oon baɗɗo gollal sekde haa gayni oo.
Cellal :
Ɗo alaa ñaw.
celoowo : Oon gonɗo e selde oo.
celɗo : Oon baɗɗo gollal selde haa gayni oo.
Cewngu :
Kullel nanndungel e ullundu, ina waɗi ñaaba-ñaabe, ngel jeyaa ko e kulle ɓurɗe yaawde dogdu, kono dogdu mum juutataa.
Ceŋle :
Keltine gabbe
Ciilal :
Ndiwri ɓaleeri mawndi seeɓndi yiitere. Ciilal yaawri cofel. Ina heewi ñaamde kullmaayɗe e ladde.
Ciimtol :
Denndaanngal ko yeewtanoo winndaa e nokku gooto, waɗaa no deftere nii
cilanɗe : Keewal silannde
ciloowo : Oon gonɗo e silde oo.
Ciluki :
Lekki toowooki, mbaramlefon tokoson eki waɗa giye jadde
cilɗo : Oon baɗɗo gollal silde haa gayni oo.
Cinndel :
Bakanel noddirgel
cokiiɗo : Oon gonɗo e sokaade oo.
cokorgal : Kuwtorgal cokiiɗo
cokorɗe : Kuwtorde sokiiɓe
cokotooɗo : Oon baɗɗo gollal sokaade haa gayni oo.
colanɗe : Keewal solannde
colirgal : Kuwtorgal gollal solde
colirɗe : Kuwtorde gollal solde
coloowo : Oon gonɗo e solde oo.
colɗo : Oon baɗɗo gollal solde haa gayni oo.
Comcol :
Tekkere huuroore ɓanndu
Corol :
Diidol maantangol peccungol mbeɗu e hakkunde
Français: Diamètre
cummbanɗe : Keewal summbannde
cummboowo : Oon gonɗo e summbude oo.
cummbuɗo : Oon baɗɗo gollal summbude haa gayni oo.
cuyanɗe : Keewal suyannde
cuyoowo : Oon gonɗo e suyde oo.
cuyɗo : Oon baɗɗo gollal suyde haa gayni oo.
Daago :
Leeso sañiraango baramlefi huɗo, haa waawi werteede mbele yimɓe ina njooɗoo walla leloo heen
Daande :
Tergal gonngal hakkunde hoore e becce.
Wolof: Baad
Français: Cou
Anglais: Neck
Daga :
Dahaa :
Ndeelam peewnaɗam ina winndiree, heewi ko ɓawlude.
Kuɗol suwete heen, winndiree e alluwal
dahoowo : Oon gonɗo e dahde oo.
dahooɓe : Ɓeen wonɓe e dahde ɓee.
dahɓe : Ɓeen waɗɓe gollal dahdehaa ngayni ɓee.
dahɓe : Ɓeen waɗɓe gollal dahdehaa ngayni ɓee.
dahɗo : Oon baɗɗo gollal dahde haa gayni oo.
dahɗo : Oon baɗɗo gollal dahde haa gayni oo.
dalƴannde : Gollal dalƴude baɗangal ngal, so waɗtotono gane, heen annde wootere woni dalƴannde
dalƴanɗe : Keewal dalƴannde
Dalƴo :
Dillugol ndeelam
dalƴoowo : Oon gonɗo e dalƴude oo.
dalƴooɓe : Ɓeen wonɓe e dalƴude ɓee.
dalƴugol : Mbaydi gollal dalƴude ndi.
dalƴuli : Mbaydiiji gollal dalƴude ɗi.
dalƴuɓe : Ɓeen waɗɓe gollal dalƴudehaa ngayni ɓee.
dalƴuɗo : Oon baɗɗo gollal dalƴude haa gayni oo.
Darto-ɓeram :
Dartogol ɓernde haa joomum faɗɗoo. So yaawaaka e joomum tan saŋkoto. Nde ɓernde dartii fof, juutataa joomum waynoo.
Ko ɗum heɓtotoo yimɓe jooni ina heewi.
Français: Arrêt cardiaque
debboowo : Oon gonɗo e debbude oo.
debbooɓe : Ɓeen wonɓe e debbude ɓee.
Français:
Anglais:
Deedaaɗo :
Ɓiɗɗo mo jibinaaka e dewgal kumangal e diine lislaam.
Français: Enfant naturel
deeloowo : Oon gonɗo e deelde oo.
deelooɓe : Ɓeen wonɓe e deelde ɓee.
deelɓe : Ɓeen waɗɓe gollal deeldehaa ngayni ɓee.
deelɗo : Oon baɗɗo gollal deelde haa gayni oo.
defoowo : Oon gonɗo e defde oo.
defooɓe : Ɓeen wonɓe e defde ɓee.
Deftere :
Dental ɗereeji binndaaɗi denndinaaɗi
Arabe: كتاب
Français: Livre
Anglais: Book
defɓe : Ɓeen waɗɓe gollal defdehaa ngayni ɓee.
defɗo : Oon baɗɗo gollal defde haa gayni oo.
Dennde :
Ɓiɓɓe deenerol bayɗe no paali ni, nder faandu ndu waɗa poɗɗe e kaaɗdi
Dewo :
Ñande juulal juma wonande rewɓe e nulaaɗo Iisaa
deƴƴoowo : Oon gonɗo e deƴƴude oo.
deƴƴooɓe : Ɓeen wonɓe e deƴƴude ɓee.
deƴƴuɓe : Ɓeen waɗɓe gollal deƴƴude haa ngayni ɓee.
deƴƴuɗo : Oon baɗɗo gollal deƴƴude haa gayni oo.
diidoowo : Oon gonɗo e diidde oo.
diidooɓe : Ɓeen wonɓe e diidde ɓee.
diidɓe : Ɓeen waɗɓe gollal diiddehaa ngayni ɓee.
diidɗo : Oon baɗɗo gollal diidde haa gayni oo.
diiɗoowo : Oon gonɗo e riiɗde oo.
diiɗɗo : Oon baɗɗo gollal riiɗde haa gayni oo.
Docotal :
Leggal puɗɗingal huɓɓude, roytaani.
Dognoowo :
Jiiltoowo, ɗowoowo werlaa, abiyoŋ, laana ndiwoowa, laana leydi.....
Keedɗo yeeso ina haylita, jagguɗo e ŋaaŋol oo. Kaŋko waawi rewnude laana makko laawol.
Doobal :
Doobal : Ko ndiwri mawndi , koyɗe juutɗe e ndi heewi wonde e sara ndiyam ,ko wayino ilam e beeli ekn.
Doombru :
Kullel tokosel, koɗowel e nder gasɗe, gonowel ɗo gawri heewi taweede. Ullundu yaawri ɗum.
doondoowo : Oon gonɗo e roondde oo.
doondɗo : Oon baɗɗo gollal roondde haa gayni oo.
Duballeewi :
Lekki....
Dunndu :
Nokku ɗo leɗɗe cukkuɗe
Français: Forêt
Duppe :
Mburu
Conndi, njiiɓaandi, duppaa haa wayi no hettere. Heewɓe ina ñaama subaka, mbaɗda e ataaya walla kafe. Ina waɗdee e teew. Inndd nde ummorii en ko fulɓe niger.
Durngol :
ÑAAMDU NDUROORI
Yeru:
huɗo hecco, lekɗe, rakkal,
Duɗal :
Nokku janngeteeɗo
Eda :
Nagge ladde. Ɗe keewi kannje fof ko ɓawlude
Elal :
Heltinnde leggal ngal njuuteendi mum maa won meeteer, ɗaminangal waɗeede e jayngol
Elo :
Kullel nanndungel e mboddi, kono vuri zum famɗude. Ina waawi lummbaade. Taƴtude ɗum maayo wayi ko no mehre ni.
Enndu :
Tergal ngal walla kulle dewe kuutortoo ngam muyninde ɓikkon mumen
Wolof: Ween
Anglais: Breast
Eño :
Werto udditaango, haa waya ko no ko ko hippitaa ɗacciraa noon uddaaka.
Soppannde njinndaangu e leydi ngam weeɓnande luwoowo.
Faandu :
Huunde wuttiinde, wutte ina waɗa faandu, henndu nder ndiyam waɗata ko faandu faya dow ngam suppitaade.
So luwoowo ñiɓii luwgal mum e eño, ittii, ɗaccata ɗoon ko faandu.
Faaɓru :
Faaɓru: ko kullel guurngel nder ndiyam kono wanaa liingu ,ina waɗi koyɗe nayi,ina ŋaaka jemma,so ina yaha diwdiwnat.
Français: Grenouille
Fannu :
Bannge keeriiɗo
Fawre :
Donngal. Golle tiiɗɗe mettuɗe waɗde kono potɗe waɗeede alaa e sago. Mette ɗe alaa e sago muusee.
Français: Taches
Anglais: obligation
Fayannde :
Ñamri ndi rottaaka taw.
Faɗo :
Ɓoornateeri teppere kuwtorteendi mbele reen'de nde e gaañanɗe walla nguleeki
Arabe: حذاء
Wolof: Dalleu
Fecitere :
Leɗɗe daɓɓe peecaaɗe ngam huɓɓude ɗe.
Feggere :
Feggere: ko njamndi gal walla kaŋŋe, Baylo haynta, tafa hofa haa yooɗa, waɗatee ko e feɗeendu.
Français: Bague
Anglais: Finger ring
fenndannde : Gollal fenndude baɗangal ngal, so waɗtotono gane, heen annde wootere woni fenndannde
fenndooɓe : Ɓeen wonɓe e fenndude ɓee.
fennduɓe : Ɓeen waɗɓe gollal fenndudehaa ngayni ɓee.
Fetel :
Kuwtorgal daddoowo, pettowal yaltina kural. So kural yanii e ko raddetee ko, barmina walla wara ɗum
fettannde : Gollal fettude baɗangal ngal, so waɗtotono gane, heen annde wootere woni fettannde
fettooɓe : Ɓeen wonɓe e fettude ɓee.
fettuɓe : Ɓeen waɗɓe gollal fettudehaa ngayni ɓee.
Feɗeendu :
Joofirde sammeere junngo. Kañum jaggirtee, yomnortee
Wolof: Baaraam
Français: Doigt
Anglais: Finger
fiyannde : Gollal fiyde baɗangal ngal, so waɗtotono gane, heen annde wootere woni fiyannde
Français: Détonnation
fiyooɓe : Ɓeen wonɓe e fiyde ɓee.
fiyɓe : Ɓeen waɗɓe gollal fiyde haa ngayni ɓee.
focco :
Focco: ko goppe ndiwri (kuudi ndiwri)
Français: Fiante
fodannde : Gollal fodde baɗangal ngal, so waɗtotono gane, heen annde wootere woni fodannde
fodooɓe : Ɓeen wonɓe e fodde ɓee.
fodooɓe : Ɓeen wonɓe e fodde ɓee.
fodɓe : Ɓeen waɗɓe gollal foddehaa ngayni ɓee.
Follere :
Haako lammuko ko ɓiɓɓe mum mbiyetee koobi, eɗi ngojja, eɗi keddo mbaano pooynuɗo.
Français:
Foloŋtoŋru :
Jokkere hakkunde walabo e sammeere junngo
Fonngo :
Keerol maayo toowngol. So a ummiima ɗoon aɗa fayi maayo, a jippotaako, a yanat e ndiyam.
Sukaaɓe ina keewi diwde pawle, mbaɗa cowtiiji
Foobre :
Tergal lekki tammbingal lekki kii fof. Tergal ngal ɗoo ɓuri heewde yaajde, ko kañum kadi takkotoo e leydi
Arabe: جِذْع
Français: Tronc
Foondu :
Ndiwri wayndi no maiyaama en, uuga,...
Fooyre :
Geɗel lewñowel. Duɗal jayngol ina wiyee fooyre, ina seŋoo e ɓoggi kuɓɓam lewña tawa wulaani no feewi
Fowru :
Kullel ladde ɗesngel abbaade seeɗa e rawaandu. So ina yaha wayata ko no laƴat nii. Yaawaano dogdu, kono so yiɗii sonngude rewat haa nde sonngi fof. Sahaa wayata ko no jalat nii. Ko rewru heewi ardaade coggal. Koyɗe yeeso ɗe ɓuri juutde e koyɗe caggal ɗe.
Français: Hyène
Foɗɗere :
Gootel e ''gabbe'' ɓeppe gonooje e nder dene. Ko heewi e ko ñawɗo tottetee yo yar walla yo muccu, wiyetee ko poɗɗe. Ina muccee, waɗee e ndiyam fasa walla waɗee e hunuko ndiyam rewnee heen tan riŋkee.Jaga baɗeteeɗo e haako o, ko poɗɗe unaaɗe, jerwaaɗe waɗirtee
FUKAARU :
Fukaaru: ko ɓiyngel Ullundu keccel wiyetee noon.
Français: Chaton
Fuurno :
Nokku baɗɗo mbeɗu ɗo ƴulɓe jayngol mbaɗetee ko wulnirtee koo fawee heen. Mbeɗu ngu ina fawii e dow jooɗorde, hakkunde mbeɗu ngu e jooɗorde nde, ɗoon henndu naatirta wuurtee arda ƴulɓe ɗe les, wutta ɗe, boyna ɗe.
gaafanɗe : Keewal aafannde
gaafirgal : Kuwtorgal gollal aafde
gaafirɗe : Kuwtorde gollal aafde
gaafoowo : Oon gonɗo e aafde oo.
gaafɗo : Oon baɗɗo gollal aafde haa gayni oo.
gaamɗo : Oon baɗɗo gollal aamde haa gayni oo.
Gaarpeƴol :
Ffff
gaawanɗe : Keewal aawannde
gaawoowo : Oon gonɗo e aawde oo.
gaawɗo : Oon baɗɗo gollal aawde haa gayni oo.
gaccoowo : Oon gonɗo e accude oo.
Gaccungol :
Saakiri kuwtorteeɗo mbele rimndude geɗe (ñaayko, huɗo, gawƴe...) e daabaa.
gaccuɗo : Oon baɗɗo gollal accude haa gayni oo.
gaddoowo : Oon gonɗo e addude oo.
gaddugol : Mbaydi gollal addude ndi.
gadduli : Mbaydiiji gollal addude ɗi.
gadduɗo : Oon baɗɗo gollal addude haa gayni oo.
Gafakke :
Saawdu gawri loggeteendu e hoore puccu ngam ñamminde.
gahoowo : Oon gonɗo e ahde oo.
gahɗo : Oon baɗɗo gollal ahde haa gayni oo.
Gajoo :
Ñeeñal lummbogol tawa bannge yeeso o fof ko dow woni, joomum waya no gajjiiɗo e dow ndiyam ɗam nii
Galle :
Hoɗorde
Arabe: منزل
Français: Maison
Anglais: House
Gammbol :
Joowre leydi juutnde toownde seeɗa nde nafoore mum woni falaade ilam haɗde ɗum naatde e koɗorɗe. Ina sooroo ilam gudde mbaɗee les mum mbele ndiyam jokka bolol mum, yimɓe, daabaaji e werlaaji ndewa dow mbaasa bookaade.